This article is available in two languages: the English version is followed by its Turkish version.

Dear İlke,

Have you ever walked inside a memory? I don’t mean remembering—I mean really walking through it: pausing in a corner, gazing down at an old window, listening to the faint echoes that still linger in distant walls. A few days ago, I found myself in exactly such a state. Not in a city, but in my own childhood. Yet the nature of movement wasn’t any different: slow, careful, and distant. In other words, like a flâneur.

A flâneur is not merely someone who strolls through the city; they are a cartographer of human rhythms, a reader of time. Benjamin calls the flâneur “the botanist of the asphalt.” But what if the street being walked isn't outside at all? What if the faces observed belong to one’s childhood self? What if the windows, sounds, and scents are images suspended between past and present?

Perhaps to be a flâneur is precisely this: to observe without touching. To approach presence from a distance. To hold oneself just at the edge of things. To be both inside and outside.

I felt this boundary-state again when I first saw Sophie Calle’s Suite Vénitienne. Calle’s act of following a stranger through the streets of Venice is more than surveillance. It is a search for what lies behind the visible, for moments when presence is deferred. The flâneur here doesn’t just look—they leave a trace by disappearing. They draw a line between being in the street and vanishing into it.

Similarly, Didier Faustino’s Love Me Tender Bench is not really a bench but a suspended gesture. Not quite for sitting, not for reclining. Its function, like the flâneur’s, is held in suspension. A state between being observed and observing, between staying and passing, between presence and evanescence.

You sit, but you don’t settle. You look, but you don’t fix your gaze. You are there, but almost invisible.

All of this has something sculptural in it. Not in mass, but in subtraction. Like the things Sophie Calle omits from her frame. Like the indeterminate form Faustino builds from negation. There’s a truth that emerges in the effort to hold onto the unseen.

My childhood memory—that street, those games, the balconies, the snapdragon flowers—felt like another bench, another frame. I walked within it. Perhaps I didn’t see it, but I felt it beneath my feet. Like the hand of a blind person moving across the surface of a sculpture.

And now I ask again: Is the flâneur one who sees the world? Or one who sees how the world disappears?

As I walked with these thoughts, one morning I found myself wandering the streets of my childhood, going back and forth between our house and the corner store. I retraced my steps along a path I had walked years ago. The images from that moment were not mere memories—they were the act of flâneuring itself through my own memory. I tried to step beyond the frame.

Here is the moment I wandered through:

Flâneur: a figure, a state of mind, a way of drifting. A reflection of idleness in the metropolis. Though seemingly wandering the streets, what they truly wander through is people—their gestures, habits, forgotten expressions. The flâneur watches, but not passively; they try to understand. Perhaps to unravel. Or perhaps to be unravelled themselves.

Trying to understand a person is no easy task. Even grasping one single person can be difficult—and sometimes, turning inward is even more complicated. This morning, I chose to wander the folds of my own mind. Today, I decided to be my own flâneur.

I want to remember. But not just the past; I want to revisit it in the present, to remember what becomes visible when walked again today. Not the way space was etched in memory—but the way memory reshapes space.

“A road ran through the middle of our neighborhood. Not too wide, not too narrow. A simple path connecting our home to the local grocer. But this road was where everything began.

I was an only child. Few friends, many dreams. What I felt wasn’t loneliness, but the calm of being a storyteller. I both created the story and told it.

One day, running to the grocer with a list from my mother, I suddenly stopped in the middle of the road. Six-story buildings surrounded me. Each one identical to the next. Lined up side by side, boxed in by cars. Modest, but familiar.

Children played in the ten-meter patch in front of the buildings. Older kids leaned on the fences, younger ones shouted and jumped for joy. The street's identity was shaped by the noise of childhood.

But the eyes of the growing children carried awareness. Maybe they felt watched. Or perhaps, having grown older, they sensed their behavior was being monitored. To be cool, to look mysterious, to adopt a role: the tough guy, the older sister, the quiet hero…

The gardens were tight. Decorated with squat trees, shaped by the hands of the residents. There were no doormen. Roles weren’t clearly defined, but everyone’s place was known. Men left early for work, retirees wiped down their cars at the same hour daily, women carried the burden of both the house and the building—but not as a burden, rather as a source of pride. They took pride in their cooking, their clean laundry, the blooming roses.

One woman walked toward the opposite building with a bowl of food. Perhaps it was stuffed vine leaves—I can still sense the smell. From afar, children shouted: "What’s for dinner?"

As I neared the grocer, the insides of homes became visible. TVs flickered meaninglessly. Some watched from balconies, others from small rooms. Living rooms were empty. Because they were only for guests.

The living room: a showcase of unused furniture, cologne, crystal, chandeliers. A TV covered with lace, topped with a crystal candy dish. It wasn’t lived in, it was for hosting.

A man walked with bread in one hand and his daughter’s pink school bag in the other. They descended ten steps to reach the entrance. Another door opened directly onto the road. All doors were similar: metal, with round, embossed handles; a diagonal iron bar for pushing or pulling; behind it, a barred door; and behind that, another door that opened like a window.

But their colors differed. Some were gray, some black. So many different doors in the same structure... just like the inside of homes.

If you were a guest, you sat in the living room. If you were close, you were invited to the inner room. Headscarves came off, tea was served, windows opened, and eyes turned to the street. Those windows overlooked the neighborhood—who came, who went, who fought, who flirted… all seen through those frames.

Homes facing the main street were quieter; the small gatherings always happened in those that faced the side alleys. Their owners had more gossip, and with company, there was no need for a TV.

The inner rooms all looked alike. No armchairs. Two three-seat sofas, always covered. No coffee table, but nested side tables—one pulled out when needed. Tea, cake, maybe dessert. The conversation unfolded slowly, grew, softened. As dusk approached, glances turned to the window. Who passed by today? Who waved? Who turned away?

Evening drew near. The women began to gather themselves. “My husband will be home soon, you should set your table too,” they said, leaving one by one. No one left empty-handed. A small plate was prepared—some rice, chickpeas, or just two slices of cake. Not just a treat, but a continuation of the day, of the connection.

Kitchen lights came on, while the small TVs stayed on in the side rooms. Men arrived home, changed into comfortable clothes, and watched the news until dinner was ready. A quiet transition: the day’s exhaustion meeting the home’s waiting stillness.

For children, this was the most joyful time. School was over, and they dashed outside, driven by a craving for the street. Fifteen to thirty minutes of freedom. Just enough for the best neighborhood matches. Some drew goals on the walls, others made do between parked cars. There was always one kid who came with chips. Everyone ran toward him. But dinner hadn’t been eaten yet; if one mother saw, names would echo: “Yusuf! Zeynep! Come inside!”

In a nearby kitchen, another child likely sat with a gözleme and a glass of ayran. Scolded, maybe—but content. His father watched the news on a tiny TV mounted in the kitchen corner. The sound was on, but no one really listened. That sound merely marked the time, like background music.

At the end of the road, a staircase. Beyond it, a wedding hall—gray, massive, windowless. Inside, all white, featureless. Identical plastic chairs. Below it, a small kiosk. I never knew the shopkeeper’s name; to me, he was always “the grocer uncle.”

The inside of the kiosk was always dim, no matter how bright outside. But the best things were always lined up near the door—gums, chocolates. “Half a kilo of ground beef, one kilo of tomatoes,” I would say. But he never let me leave without chocolate. Everything was written in a thick, leather-bound notebook. On his old wooden desk, only three things: his notebook, his newspaper, his cigarette. His face always calm. He was never in a hurry. It was as if the neighborhood spun around his time.

As I walked back home, kitchen lights were out. Dinners had been eaten. The street was quiet. Children had withdrawn. Homework time. The sun had long set. A few men had just parked their cars, finally home.

I looked at my house. The lights were on. A table was waiting for me. As I approached the door, I noticed the flowers beside it. Snapdragons. My favorite. Always looking as if they were waiting to be bitten. They hadn’t changed. Just like some things. Silent. Still. Waiting.”

————

Flanör Üzerine: Zihinsel Bir Yürüyüş

Sevgili İlke,

Hiç bir anının içinde yürür gibi oldun mu?
Hatırlamaktan değil, içinde sessizce dolaşmaktan söz ediyorum—bir köşede durup beklemekten, eski bir pencereye yukarıdan bakmaktan, uzak bir seste hâlâ yankı taşıyan duvarlara kulak vermekten.
Geçtiğimiz günlerde, tam da böyle bir hâl içinde buldum kendimi. Bir şehrin içinde değil, çocukluğumun izinde yürüyordum. Ama hareketin doğası farklı değildi: yavaş, dikkatli ve mesafeli. Yani bir flanör gibi.

Flanör yalnızca şehirde dolaşan biri değildir; zamanı okuyan, insan ritimlerinin yavaş kartografisidir. Benjamin ona “asfaltın botanikçisi” der. Peki ya dolaşılan sokak dışarıda değilse? Eğer izlenen yüzler çocukluk benliğinse? Eğer pencereler, sesler, çiçek kokuları geçmişle bugün arasında asılı kalmış imgelerse?

Ve belki de flanör olmak tam da budur: gözlemek ama dokunmamak. Varlığa mesafeyle yaklaşmak. Kendini bir kenarda tutarak bakmak. Hem içeride olmak hem dışarıda kalmak.

Bu sınır hâlini Sophie Calle’in Suite Vénitienne adlı çalışmasında ilk gördüğümde yeniden hissettim.
Calle’in bir yabancıyı Venedik’in sokaklarında takip edişi, gözetlemenin ötesinde bir şeydir. Görünenin ardındaki görünmeyeni, varlığın ertelendiği anları araştırır.
Flanör burada sadece bakmaz; silinerek iz bırakır. Sokakta olmakla yok olmak arasında bir çizgi çeker.

Aynı biçimde, Didier Faustino’nun Love Me Tender Bench adlı mobilyası bir bank değil, askıya alınmış bir jesttir. Ne tam olarak oturmak ne de uzanmak için... Tam da flanör gibi, işlevi askıdadır.
İzlenmekle gözlemlemek, oturmakla beklemek, kalmakla geçmek arasında bir hâl:
Oturursun ama yerleşmezsin.
Bakarsın ama sabitlenmezsin.
Varsındır ama neredeyse görünmezsin.

Tüm bunlarda heykelsi bir yan var. Kütlede değil, eksiltmede.
Calle’in kadraj dışına kaçırdığı şey gibi.
Faustino’nun tanımsızlıkla inşa ettiği biçim gibi.
Görünmeyeni tutmaya çalışırken oluşan bir hakikat.

Benim çocukluk anım da—o sokak, o oyunlar, o balkonlar, o aslanağzı çiçekleri—bir başka bank, bir başka kadraj gibi.
İçinde dolaştım.
Görmedim belki ama ayaklarımın altında hissettim.
Tıpkı bir heykelin yüzeyinde elleriyle gezinen bir körün yaptığı gibi.

Ve şimdi yeniden soruyorum:
Flanör, dünyayı gören midir?
Yoksa dünyanın nasıl kaybolduğunu gören mi?

Bu düşüncelerle yürürken, bir sabah kendimi çocukluğumun sokaklarında, evimizle bakkal arasında gidip gelirken buldum. Yıllar önce geçtiğim bir yolda, adımlarımı zihnimle yeniden izledim. O âna dair görüntüler yalnızca birer anı değil; flanör olarak bellekte gezinmenin kendisiydi. Kadrajın dışına çıkmaya çalıştım.

İşte o dolaştığım anı:

Flanör: bir figür, bir zihin hali, bir dolaşma biçimi. Aylaklığın metropoldeki yansıması. Sokaklarda dolanır gibi görünse de, asıl gezindiği insanlardır; onların jestleri, alışkanlıkları, unutulmuş yüz ifadeleri... Flanör bakar, ama sadece bakmaz—anlamaya çalışır. Belki çözümlemeye. Belki de çözülmenin kendisini.

İnsanı anlamaya çalışmak. Zor iş. Tek bir kişiyi kavramak bile güçken, zaman zaman kendi içine yönelmek, daha da karmaşık. Bu sabah, zihnimin kıvrımlarında dolaşmaya karar verdim. Bugün kendimin flanörü olmaya.

Hatırlamak istiyorum. Ama geçmişi değil yalnızca; şimdi yeniden dönerek, şimdiyle birlikte hatırlananı. Mekânın bellekte kazındığı haliyle değil; belleğin mekânı dönüştürdüğü haliyle.

“Mahallenin orta yerinden geçen bir yol. Ne geniş ne dar. Evimizi küçük bakkala bağlayan sıradan bir çizgi. Ama bu yol, her şeyin başlangıcıydı.

Tek çocuktum. Az arkadaş, bol düş. Yalnızlık değildi hissettiğim; daha çok bir anlatıcı olmanın dinginliği. Hikâyeyi hem kuran hem anlatandım.

Bir gün annemin istekleriyle bakkala koştururken, yolun ortasında durdum. Altı katlı apartmanlar çevremi sarmıştı. Hepsi aynı kalıptan çıkmış gibi. Yanyana sıralanmış, arabalarla kuşatılmış. Gösterişsiz ama tanıdık.

Çocuklar apartmanların on metrelik ön alanında oynuyordu. Büyük cocuklar demirlere yaslanmış, küçükler sevinçle bağırıyor, zıplıyordu. Çocukluk gürültüsüyle sokağın kimliği kurulmaktaydı.

Ama büyüyen çocukların gözlerinde farkındalık vardı. İzlendiklerini düşünüyorlardı belki. Ya da artık büyüdükleri için davranışlarının denetlendiğini hissediyorlardı. Havalı olmak, gizemli görünmek ya da bir role bürünmek: delikanlı, abla, sessiz kahraman...

Bahçeler sıkışıktı. Bodur ağaçlarla süslenmiş, apartman sakinlerinin elleriyle şekillendirilmiş. Kapıcı yoktu. Görevler belirsiz ama yerleşikti. Erkekler sabahları çıkar, emekliler aynı saatte arabalarını siler, kadınlar hem evin hem apartmanın yükünü taşırdı. bir yük olarak taşımazdı ama gurur duyarlardı. yaptıkları yemekten, temiz giysiden, bahçedeki gulden gurur duyarlardı.

Bir teyze bir kase yemekle karşı apartmana gidiyordu. Sarma olabilir, kokusunu duyumsuyorum hâlâ. Çocuklar bağırıyor uzaktan: "Yemekte ne vaaaaaar?"

Bakkala yaklaştıkça evlerin içi görünür olur. Televizyonlar açık ama anlamsız. Kimisi balkonlarda, kimisi küçük odalarda... Salonlar ise boş. Çünkü salonlar yalnızca misafir içindir.

Salon: kullanılmayan eşyaların, kolonyanın, kristalin, avizenin bir vitrini. Dantel örtü altındaki televizyon, üstünde kristal bir şekerlik. Yaşanmaz orada, ağırlanır.

Adam, elinde ekmek ve pembe çantayla kızını getirmiş. On basamak aşağı iniyorlar, giriş kapısına ulaşmak için. Diğer kapı ise yola düz açılıyor. Tümü benzer: demir, tokmak, çapraz kol, arkasında pencere gibi açılan bir geçiş.

Ama renkler farklı. Kimisi gri, kimisi siyah. Aynı yapının içinde bu kadar farklı kapılar... Tıpkı evlerin içi gibi. Misafirsen salonda, yakınsan içeride. Tülbentler çıkar, çay gelir, pencere açılır, gelen geçene bakılır. Gözler sokaktadır. Ana caddeyi gören evler suskundur, ara sokaklar ise dildir.

Küçük odalar hep birbirine benzer. Tekli koltuk yoktur. İki üçlü kanepe, örtülü. Orta sehpa yerine iç içe geçmiş zigonlar. Çay, kek, belki tatlı. Sohbet yavaş açılır, büyür, sönümlenir. Camdan bakılır. Kim geçti, kim selam verdi, kim çevirdi başını?

Akşam yaklaşır. Kadınlar toparlanır. "Bey gelir şimdi, sen de sofranı hazırla." Ellerinde küçük tabaklar: pilav, nohut, kek... Sadece ikram değil, günün devamı, ev içinin belleği.

Mutfak ışıkları yanar, küçük odalardaki televizyonlar kalır. Erkekler haber izler, rahat kıyafetlerle. Sokak yavaşlar. Çocuklar dışarı çıkar. 15 dakikalık özgürlük. Duvara çizilen kaleler, arabalar arası maçlar. Bir çocuk gelir, elinde cips. Herkes ona yönelir. Ama bir annenin sesi gecikmez: "Yusuf! Zeynep! Eve!"

İlerideki mutfakta bir çocuk, gözleme ve ayranla. Azar işitmiş ama mutlu. Babası küçük televizyondan haberlere bakıyor. Ses açık ama anlam yok. O ses yalnızca zamanı işaret eder. Fon gibi.

Yolun sonunda bir merdiven. Merdivenin ardında nikâh salonu. Gri, dev, penceresiz. İçerisi bembeyaz, ayrıntısız. Beyaz plastik sandalyeler. Altında küçük bir büfe. Bakkal amca. Adını bilmem. Ama hep oradadır.

Büfenin içi karanlık. Ama sakızlar, çikolatalar hep önde. "Yarım kilo kıyma, bir kilo domates," derim. Bakkal amca beni çikolatasız göndermez. Her şey kalın deftere yazılır. Masasında sadece defteri, gazetesi, sigarası. Yüzünde hep aynı ifade. Acele etmez. Mahalle onun zamanı etrafında döner.

Eve dönerken, mutfak ışıkları sönmüş. Yemekler yenmiş. Sokak sessiz. Çocuklar çekilmiş, ödev vakti. Güneş batmış. Birkaç adam arabalarını yeni park ediyor.

Evime bakıyorum. Işıklar yanıyor. İçeride beni bekleyen bir sofra. Kapının yanındaki çiçeklere gözüm ilişiyor. Aslanağzı çiçeği. En sevdiğim. Sanki hep ısırmak için bekleyen. Değişmemiş. Tıpkı bazı şeyler gibi. Sessiz. Sabit. Bekleyen.”